Γράφει ο Δρ Γιάννης Θ. Πολυράκης - Γεωπόνος-Τμηματάρχης ΑΤΕ - Λογοτέχνης
- Διδάσκων Πολυτεχνείου Κρήτης
- Πρόεδρος Ενωσης Σφακιανών Ν. Χανίων
- Διδάσκων Πολυτεχνείου Κρήτης
- Πρόεδρος Ενωσης Σφακιανών Ν. Χανίων
ΚΡΗΤΗ:
Λένε πως κέρδισε την εύνοια της Ιστορίας, σαν την αντάμωσε στο δίστρατο του χρόνου. `Έψαχνε ’κείνη να βρει μια στέρια γη να σπείρει θρύλους. Και τη βρήκε:
Στην κακοτράχαλη την απεραντοσύνη των Μαδάρων με τις πενήντα εφτά νεφελοσκέπαστες (άνω των 2.000 μέτρων) κορυφές, πρόκληση κι αντροκάλεσμα στον Ψηλορείτη με μόνο τρεις και στο θεοκατοίκητο τον `Όλυμπο, με δώδεκα.
Εις το θεογεννήτορα το όρος Δίκτη.
Εις το θεόμορφο βουνό κοιμητήρι του Δία, τον Γιούχτα.
Εις το μοναδικό φαράγγι της Σαμαριάς και στ ατελείωτα υπόλοιπα φαράγγια που αυλακώνουν την απεραντοσύνη της βουνίσιας ραχοκοκαλιάς του νησιού.
Στ’ αναρίθμητα σπήλαια.
Στα βαθύσκιωτα δάση των κωνοφόρων με τις κρυστάλλινες πηγές.
Στις ηλιοφίλητες ακρογιαλιές και στα νησάκια που τις πλαισιώνουν σιμά ή μακρύτερα.
Στην προικισμένη γεωγραφική της θέση, δεμένης αρμονικά όσο και άρρηκτα με μια αξιοζήλευτη ποιότητα του κλίματος και μ’ ένα ποιοτικά άριστο έδαφος, μήτρα γόνιμη σ’ όποια φύτρα της λάχει.
Κι έσπειρε η Ιστορία θρύλους με απλοχεριά που κάρπισαν και θέριεψαν κι έφτασαν ως τις δικές μας μέρες, καθώς από τους άπειρους εκείνους θρύλους, κάποια ψήγματα και μόνο, μαρτυρούν πως:
Στο όρος Δίκτη γεννήθηκε ο γιος του Κρόνου και της Ρέας, ο Δίας, πατέρας των θεών και των ανθρώπων της εποχής. Οι δε ένοπλοι Κουρήτες, με πυρρίχιο (θορυβώδη-πολεμικό) χορό ήθελαν να καλύψουν το κλάμα του νεογέννητου Δία, προκειμένου να τον προφυλάξουν από τον τεκνοκτόνο πατέρα του.
Ο Γκίγκιλος στις Σφακιανές Μαδάρες, ήταν η αρχική η κατοικία του Δία, πριν να μεταφερθεί στον `Όλυμπο.
Ο Γιούχτας (χρονική παραφθορά του λατινικού «Γιούπιτερ» όπως μετονόμασαν οι Ρωμαίοι το «όρος του Διός») δέχτηκε το νεκρό σώμα του Δία. Σήμερα, οι κορυφές του, σε μακρινή θέαση, σχηματίζουν με φόντο το γαλάζιο τ’ ουρανού ένα ανδρικό κεφάλι σε ύπτια θέση και το οποίο η παράδοση θέλει να απεικονίζει τη μορφή του Δία.
Μα πριν ακόμη γίνει το Δωδεκάθεο γνωστό στο Πανελλήνιο, στην Κρήτη λατρεύονταν άλλοι και προγενέστεροι θεοί όπως ο Ουρανός, η Γη, ο Κρόνος, η Ρέα, ο Απόλλωνας.
Στα ίδια τούτα μέρη γεννήθηκε η θεά του κυνηγιού Βριτόμαρτις (η `Αρτεμις μετέπειτα), παρέα με την αχαϊνη τον ένα και μοναδικό (σ’ όλο τον κόσμο) από τα τότε ως τα σήμερα κρητικό αίγαγρο (Capra aegagrus cretica), παρέα με τη Νεράιδα Ακακκαλίδα και με τη Νύμφη Καλυψώ (που κράτησε για επτά χρόνια τον Οδυσσέα στη σπηλιά της στην Ωγυγία (Γαύδο)).
Στα ίδια τούτα μέρη γεννήθηκε η θεά της γεωργίας η Δήμητρα, ο θεός της χαράς και του κρασιού ο Διόνυσος, ο θεός της θάλασσας ο Ποσειδώνας, ο Ερμής και πολλοί άλλοι. (Αξίζει να σημειώσουμε πως τόση ήταν η αίγλη και η δόξα του νησιού τα προϊστορικά εκείνα χρόνια, ώστε οι άλλοι `Έλληνες παραδέχονταν πως δεν μπορούσε, παρά στην Κρήτη να είχαν γεννηθεί οι θεοί τους. `Η τουλάχιστον από την Κρήτη να ξεκίνησαν, ή έστω από την Κρήτη να πέρασαν πρώτα, πριν εγκατασταθούν στον `Όλυμπο).
Πίστευαν ακόμη πως: «…Η Κρήτη ολάκερη κρατεί το σπόρο της στις Σφακιανές Μαδάρες για ν’ αναπιάσει το ανθρώπινο το γένος, εις την περίπτωση του δεύτερου κατακλυσμού…».
Εις το θεογεννήτορα το όρος Δίκτη.
Εις το θεόμορφο βουνό κοιμητήρι του Δία, τον Γιούχτα.
Εις το μοναδικό φαράγγι της Σαμαριάς και στ ατελείωτα υπόλοιπα φαράγγια που αυλακώνουν την απεραντοσύνη της βουνίσιας ραχοκοκαλιάς του νησιού.
Στ’ αναρίθμητα σπήλαια.
Στα βαθύσκιωτα δάση των κωνοφόρων με τις κρυστάλλινες πηγές.
Στις ηλιοφίλητες ακρογιαλιές και στα νησάκια που τις πλαισιώνουν σιμά ή μακρύτερα.
Στην προικισμένη γεωγραφική της θέση, δεμένης αρμονικά όσο και άρρηκτα με μια αξιοζήλευτη ποιότητα του κλίματος και μ’ ένα ποιοτικά άριστο έδαφος, μήτρα γόνιμη σ’ όποια φύτρα της λάχει.
Κι έσπειρε η Ιστορία θρύλους με απλοχεριά που κάρπισαν και θέριεψαν κι έφτασαν ως τις δικές μας μέρες, καθώς από τους άπειρους εκείνους θρύλους, κάποια ψήγματα και μόνο, μαρτυρούν πως:
Στο όρος Δίκτη γεννήθηκε ο γιος του Κρόνου και της Ρέας, ο Δίας, πατέρας των θεών και των ανθρώπων της εποχής. Οι δε ένοπλοι Κουρήτες, με πυρρίχιο (θορυβώδη-πολεμικό) χορό ήθελαν να καλύψουν το κλάμα του νεογέννητου Δία, προκειμένου να τον προφυλάξουν από τον τεκνοκτόνο πατέρα του.
Ο Γκίγκιλος στις Σφακιανές Μαδάρες, ήταν η αρχική η κατοικία του Δία, πριν να μεταφερθεί στον `Όλυμπο.
Ο Γιούχτας (χρονική παραφθορά του λατινικού «Γιούπιτερ» όπως μετονόμασαν οι Ρωμαίοι το «όρος του Διός») δέχτηκε το νεκρό σώμα του Δία. Σήμερα, οι κορυφές του, σε μακρινή θέαση, σχηματίζουν με φόντο το γαλάζιο τ’ ουρανού ένα ανδρικό κεφάλι σε ύπτια θέση και το οποίο η παράδοση θέλει να απεικονίζει τη μορφή του Δία.
Μα πριν ακόμη γίνει το Δωδεκάθεο γνωστό στο Πανελλήνιο, στην Κρήτη λατρεύονταν άλλοι και προγενέστεροι θεοί όπως ο Ουρανός, η Γη, ο Κρόνος, η Ρέα, ο Απόλλωνας.
Στα ίδια τούτα μέρη γεννήθηκε η θεά του κυνηγιού Βριτόμαρτις (η `Αρτεμις μετέπειτα), παρέα με την αχαϊνη τον ένα και μοναδικό (σ’ όλο τον κόσμο) από τα τότε ως τα σήμερα κρητικό αίγαγρο (Capra aegagrus cretica), παρέα με τη Νεράιδα Ακακκαλίδα και με τη Νύμφη Καλυψώ (που κράτησε για επτά χρόνια τον Οδυσσέα στη σπηλιά της στην Ωγυγία (Γαύδο)).
Στα ίδια τούτα μέρη γεννήθηκε η θεά της γεωργίας η Δήμητρα, ο θεός της χαράς και του κρασιού ο Διόνυσος, ο θεός της θάλασσας ο Ποσειδώνας, ο Ερμής και πολλοί άλλοι. (Αξίζει να σημειώσουμε πως τόση ήταν η αίγλη και η δόξα του νησιού τα προϊστορικά εκείνα χρόνια, ώστε οι άλλοι `Έλληνες παραδέχονταν πως δεν μπορούσε, παρά στην Κρήτη να είχαν γεννηθεί οι θεοί τους. `Η τουλάχιστον από την Κρήτη να ξεκίνησαν, ή έστω από την Κρήτη να πέρασαν πρώτα, πριν εγκατασταθούν στον `Όλυμπο).
Πίστευαν ακόμη πως: «…Η Κρήτη ολάκερη κρατεί το σπόρο της στις Σφακιανές Μαδάρες για ν’ αναπιάσει το ανθρώπινο το γένος, εις την περίπτωση του δεύτερου κατακλυσμού…».
Στα Σφακιά είχε καταφύγει ο λαμπρός θεός Απόλλωνας για να τον εξαγνίσει από φριχτό μίασμα ο τοπικός αρχιερέας Καρμάνωρ, γνωστός σε όλο το Πανελλήνιο. Από τότε ο θεός έγινε φίλος των Σφακιανών και μέσα στο θεοχάραχτο φαράγγι της Σαμαριάς είχε το Μαντείο του, πριν να μεταφερθεί με τα δελφίνια του (δελφούς) εις τη μετέπειτα και οριστική του θέση, τους Δελφούς.
Στην Κρήτη (στα Σφακιά) πρέπει να αναζητηθεί η αιτία για την οποία το γνωστό δελφίνι της Μυθολογίας (σύμβολο του Απόλλωνα) έσωσε από βέβαιο πνιγμό τον Αρίωνα τον Κιθαρωδό, στη διάρκεια του ταξιδιού του από τον Τάραντα της Ιταλίας (αποικίας της πόλης Τάρρα των Σφακίων). Κι ο θεός Απόλλωνας είχε ιδιαίτερη φιλία με τους Σφακιανούς.
Είχε η Κρήτη ολάκερη ένα ιπτάμενο και σιδερόφραχτο προστάτη τον Τάλω, που έφερνε τρεις γύρους το νησί καθημερνά κι έκαιγε με την ανάσα του τη φλογοβόλο τον κάθε επίδοξο επιδρομέα.
Στην αρχαία πόλη Κάτρη (κάπου στα σημερινά Ασκύφου) εφιλοξενείτο ο Μενέλαος της Σπάρτης ύστερα από πρόσκληση του παππού του Κατρέα (πρωτότοκου γιου του Μίνωα) το 1200 π.Χ., όταν ο Πάρις της Τροίας, επωφελούμενος από την απουσία του, έκλεψε την ωραία Ελένη και έγινε η αιτία του Τρωικού Πολέμου.
Δυσεξήγητες ανθρώπινες οπτασίες οι «Δροσουλίτες» των Σφακίων, ορατές στον τυχερό θεατή κάποια Μαγιάτικα λυκαυγή, αποτελούν άλυτο αίνιγμα ακόμη και στους σημερινούς ειδικούς επιστήμονες.
Και η Κρήτη, υπεύθυνα σαν καλή μάνα, σεβάστηκε τη σπορά των θρύλων και για να τους δικαιώσει γέννησε πολιτισμούς, φώτισε και φωτίζει την οικουμένη, γέννησε και μεγάλωσε ηγέτες, πολέμαρχους και παλικάρια, επιστήμονες, λογοτέχνες, καλλιτέχνες, επιχειρηματίες και συνεχίζει. Φρόντισε και φροντίζει να μην απουσιάζει από καμιά σελίδα της Ιστορίας και του πολύπτυχου ελληνικού γίγνεσθαι απ’ τα πανάρχαια τα χρόνια μέχρι σήμερα, καθώς:
Ευτύχησε να γίνει μάνα 100 φημισμένων πόλεων στην αρχαιότητα. «Εκατόμπολις» κατά τον `Ομηρο με την αναφορά του στην Ιλιάδα: «`Αλλοι θ’οι Κρήτην εκατόμπολιν αμφενέμοντο…», που επαληθεύεται και από τον Φιλόστρατο, ο οποίος στα «Ηρωικά» του γράφει: «..Ανήρ την Μίνω του Κρητός αρχήν δίδωσιν ημίν ξυμμάχους εκατόν πόλεις…» και επιβεβαιώνει ο Ισαάκ Τσέτσης: «…Και Ξενίων δε εν τω περί Κρήτης, τας εκατόν πόλεις της Κρήτης κατ’ όνομα λέγει…». Αναφορές που δικαιολογούνται από τον μεγάλο αριθμό κατοίκων του νησιού κατά την αρχαιότητα.
Στην Κρήτη ήκμασε ο Μινωικός Πολιτισμός στους προϊστορικούς χρόνους, από το τέλος του νεολιθικού πολιτισμού μέχρι την αρχή του πολιτισμού της εποχής του σιδήρου. Σύμφωνα με τον Βασίλειο Ψυλλάκη τον Κρήτα σε πραγματεία του που εκδόθηκε στη Λειψία το 1805: «…Ο Μίνωας της Ελλάδας είναι ο Νουμάς της Ρώμης, ο Μωϋσής του Ισραήλ, τους οποίους έστειλε ο Θεός για να αποκαλύψουν τα μυστήρια του ανθρώπινου προορισμού…». Θεωρούσαν ότι ο Μίνωας επισκεπτόμενος το Ιδαίο `’ντρο κάθε εννιά χρόνια, έπαιρνε τους περίφημους νόμους του από τον Δία. Ο δε Πλάτωνας και ο Αριστοτέλης, θαύμαζαν και επαινούσαν την Κρητική Νομοθεσία. Όπως σημειώνει εξάλλου ο ίδιος Ιστορικός, «…την εποχή που το ελληνικό έθνος βρισκόταν ακόμη στα σπάργανα, ο Μίνωας οικοδόμησε στην Κρήτη τον πρώτο κοινωνικό φάρο της Ελλάδας και άναψε σε αυτόν τον μεγάλο και περιφανή πυρσό της κοινωνικής προόδου. Ο πυρσός αυτός, τέθηκε πρωτοπόρος και διασκόρπισε τα πυκνά σκοτάδια της Ελληνικής και γενικότερα της Ευρωπαϊκής κοινωνίας, η οποία, οδηγημένη από το λαμπρό εκείνο φως άρχισε στη συνέχεια να πορεύεται το δρόμο που της ήταν προορισμένο να βαδίσει με αξιοπρέπεια και προς όφελος όλων…».
Κέντρο του Μινωικού Κράτους ήταν η Κρήτη με επέκταση σε νησιά του Αιγαίου Πελάγους και σε ορισμένες περιοχές της ελληνικής χερσονήσου. `Έτσι εξηγούνται οι παραδόσεις των αρχαίων για κατοχή των Κυκλάδων από τον Μίνωα και ο φόρος τον οποίο πλήρωναν οι Αθηναίοι σε αυτόν.
Αποικία της αρχαίας πόλης των Σφακίων Τάρρα, αποτελεί ο σημερινός Τάρας της Ιταλίας αλλά και η Τάρρα του Καυκάσου.
Η κοιτίδα της Ολυμπιακής Ιδέας και των Ολυμπιακών Αγώνων και η αρχική τέλεσή τους τοποθετείται στην Κρήτη από όπου διαδόθηκε, και από τοπικό, έγινε πανελλήνιο γεγονός για να καταστεί στις μέρες μας παγκόσμιο (με την όποια μορφή έχει πάρει σήμερα, μορφή προσεγγίζουσα την διεθνή εμποροπανήγυρη και σαφώς απέχουσα από την αρχική ιδέα των Κρητών γεννητόρων της αλλά και των Ελλαδιτών συνεχιστών της).
Κατά την εμφάνιση του Χριστιανισμού στην Ευρώπη, η Κρήτη ήταν από τις πρώτες χώρες που τον δέχτηκαν. Στην Κρήτη έφτασε πρώτα ο Απόστολος των Εθνών Παύλος, του οποίου ο πρώτος Επίσκοπος Τίτος (Γόρτυνα), διέδωσε τον Χριστιανισμό στο νησί.
Στη διαδρομή των αιώνων, η θαλασσοκράτειρα Κρήτη φτιαγμένη από το Θεό στο σταυροδρόμι πολιτισμών και τριών ηπείρων έγινε στόχος πολυάριθμων κατακτητών: Ρωμαίων, Ενετών, Αράβων, Τούρκων, Γερμανών. Κανείς δεν μπόρεσε να αλλοτριώσει, να υποτάξει και να αλλάξει την ταυτότητα και τη φυσιογνωμία του Κρητικού. Θα ήταν πρέπον να απαριθμήσουμε τους αγώνες των Κρητικών κατά των ποικίλων επίδοξων κατακτητών, αλλά κάτι τέτοιο δεν κρίνεται εφικτό στα πλαίσια ενός πεπερασμένου ιστορικού σημειώματος. Στο παρόν σημείωμα, περιοριζόμαστε σε μια απλή επιγραμματική όσο και διαχρονική και μόνο παράθεση λίγων γεγονότων που καταδεικνύουν ωστόσο την ακατάλυτη συνέχεια της φυλής και που συνοψίζεται σε ένα απλό δίστιχο (μαντινάδα) κάποιου άγνωστου Κρητικού ριμαδόρου:
«Πάρε τα κρητικά βουνά και μέτρα πέτρα-πέτρα
σε κάθε πέτρα που θα βρεις κι ένα αγώνα μέτρα».
σε κάθε πέτρα που θα βρεις κι ένα αγώνα μέτρα».
`Έτσι:
Από την Κρήτη ξεκίνησαν 80 κρητικά καράβια και πήραν μέρος στην εκστρατεία κατά της Τροίας με ναύαρχο τον Ιδομενέα, γιο του Δευκαλίωνα και εγγονό του Μίνωα και με μαχητές από πόλεις της Κεντρικής Κρήτης (Κνωσό, Γόρτυνα, Λύκτο, Μίλητο, Λύκαστο και Φαιστό).
Κατά την επιστροφή του Αγαμέμνονα από την Τροία, στην Κρήτη αγκυροβόλησε τα πλοία του (σε περιοχή του σημερινού Καστελίου Κισάμου). `Αφησε μάλιστα τη θυσία του προς την Κρητική θεά Βριτόμαρτι στην Πολυρρήνια μισοτελειωμένη, λόγω της στάσης των δούλων-κωπηλατών των πλοίων του και της πυρπόλησής τους από αυτούς. Το γεγονός έμεινε στην Ιστορία γνωστό ως «Κρητική θυσία», συνώνυμο κάθε περίπτωσης που διακόπτει βίαια κάποια τελετή.
Δεν έλειψε η Κρήτη και από την εκστρατεία του Μ. Αλεξάνδρου με συμμετοχή Κρητικών μαχητών. Ο Νέαρχος, ο ναύαρχος του στρατηλάτη στην εκστρατεία του στην Ασία, ήταν Κρητικός.
Αναφέρεται ακόμη ότι Κρήτες τοξότες μισθοφόροι είχαν καταταγεί στο στράτευμα του Κύρου του νεότερου στην εκστρατεία του εναντίον του αδελφού του Αρταξέρξη.
Κρητικοί (Σφακιανοί) ήταν οι τελευταίοι υπερασπιστές του Βυζαντίου.
Η Επανάσταση του Δασκαλογιάννη κατά των Τούρκων κατακτητών και η θυσία του ήρωα αποτελεί την κορωνίδα της αυτοθυσίας και αυταπάρνησης της Κρητικής ψυχής.
Η θυσία του Αρκαδίου θα μένει ορόσημο στους αιώνες και δείγμα του αδούλωτου Κρητικού φρονήματος.
Η Θυμιανή Παναγία αποτελεί τη ζωντανή Βίβλο της σταθερής αποφασιστικότητας και προσήλωσης του Κρητικού στην Ιστορία του και στα πάτρια.
Ο Καγιαλές απέδειξε πως δεν καταλύεται εύκολα η Κρήτη, καθώς τα εθνικά σύμβολά της είναι ανθρωπόκορμα και ως τέτοια είναι αδύνατον να υποκύψουν στην όποια ξένη κακόβουλη επιθυμία που στρέφεται στην ακεραιότητα του νησιού.
Η παρουσία των Κρητικών Εθελοντικών Σωμάτων ήταν έντονη και καταλυτική τόσο κατά τη διεξαγωγή του Μακεδονικού Αγώνα (1903-08) και των Απελευθερωτικών (των βόρειων ελληνικών επαρχιών και των νησιών του Αιγαίου) Πολέμων (1912-13) όσο και κατά τη διεξαγωγή του Βορειο-ηπειρωτικού Αγώνα το 1914.
Η ηγετική φυσιογνωμία του Μεγάλου Κρητικού Ελευθέριου Βενιζέλου δημιούργησε την Ελλάδα του σήμερα.
Η Μάχη της Κρήτης άλλαξε τη ροή της Ιστορίας του σύγχρονου κόσμου. Θα ’πρεπε, «η Πατρίς ευγνωμονούσα» να είχε δώσει μεγαλύτερη διάσταση στο γεγονός. Από τοπική επετειακή γιορτή, θα ’πρεπε να αποτελεί πανελλήνια περίλαμπρη επέτειο, ανάλογη της διάστασης και της σημασίας της.
Από την Κρήτη ξεκίνησαν 80 κρητικά καράβια και πήραν μέρος στην εκστρατεία κατά της Τροίας με ναύαρχο τον Ιδομενέα, γιο του Δευκαλίωνα και εγγονό του Μίνωα και με μαχητές από πόλεις της Κεντρικής Κρήτης (Κνωσό, Γόρτυνα, Λύκτο, Μίλητο, Λύκαστο και Φαιστό).
Κατά την επιστροφή του Αγαμέμνονα από την Τροία, στην Κρήτη αγκυροβόλησε τα πλοία του (σε περιοχή του σημερινού Καστελίου Κισάμου). `Αφησε μάλιστα τη θυσία του προς την Κρητική θεά Βριτόμαρτι στην Πολυρρήνια μισοτελειωμένη, λόγω της στάσης των δούλων-κωπηλατών των πλοίων του και της πυρπόλησής τους από αυτούς. Το γεγονός έμεινε στην Ιστορία γνωστό ως «Κρητική θυσία», συνώνυμο κάθε περίπτωσης που διακόπτει βίαια κάποια τελετή.
Δεν έλειψε η Κρήτη και από την εκστρατεία του Μ. Αλεξάνδρου με συμμετοχή Κρητικών μαχητών. Ο Νέαρχος, ο ναύαρχος του στρατηλάτη στην εκστρατεία του στην Ασία, ήταν Κρητικός.
Αναφέρεται ακόμη ότι Κρήτες τοξότες μισθοφόροι είχαν καταταγεί στο στράτευμα του Κύρου του νεότερου στην εκστρατεία του εναντίον του αδελφού του Αρταξέρξη.
Κρητικοί (Σφακιανοί) ήταν οι τελευταίοι υπερασπιστές του Βυζαντίου.
Η Επανάσταση του Δασκαλογιάννη κατά των Τούρκων κατακτητών και η θυσία του ήρωα αποτελεί την κορωνίδα της αυτοθυσίας και αυταπάρνησης της Κρητικής ψυχής.
Η θυσία του Αρκαδίου θα μένει ορόσημο στους αιώνες και δείγμα του αδούλωτου Κρητικού φρονήματος.
Η Θυμιανή Παναγία αποτελεί τη ζωντανή Βίβλο της σταθερής αποφασιστικότητας και προσήλωσης του Κρητικού στην Ιστορία του και στα πάτρια.
Ο Καγιαλές απέδειξε πως δεν καταλύεται εύκολα η Κρήτη, καθώς τα εθνικά σύμβολά της είναι ανθρωπόκορμα και ως τέτοια είναι αδύνατον να υποκύψουν στην όποια ξένη κακόβουλη επιθυμία που στρέφεται στην ακεραιότητα του νησιού.
Η παρουσία των Κρητικών Εθελοντικών Σωμάτων ήταν έντονη και καταλυτική τόσο κατά τη διεξαγωγή του Μακεδονικού Αγώνα (1903-08) και των Απελευθερωτικών (των βόρειων ελληνικών επαρχιών και των νησιών του Αιγαίου) Πολέμων (1912-13) όσο και κατά τη διεξαγωγή του Βορειο-ηπειρωτικού Αγώνα το 1914.
Η ηγετική φυσιογνωμία του Μεγάλου Κρητικού Ελευθέριου Βενιζέλου δημιούργησε την Ελλάδα του σήμερα.
Η Μάχη της Κρήτης άλλαξε τη ροή της Ιστορίας του σύγχρονου κόσμου. Θα ’πρεπε, «η Πατρίς ευγνωμονούσα» να είχε δώσει μεγαλύτερη διάσταση στο γεγονός. Από τοπική επετειακή γιορτή, θα ’πρεπε να αποτελεί πανελλήνια περίλαμπρη επέτειο, ανάλογη της διάστασης και της σημασίας της.
Πουθενά λοιπόν δεν υστερεί η Κρήτη, από την αρχαιότητα ως τα σήμερα. Παντού παρίσταται με ένα ηχηρό «παρών». `Έτσι:
Στις Καλές Τέχνες έχει να αναδείξει αξιόλογους εκπροσώπους. Σύμφωνα με τον Καθηγητή Λάμπρου: «…Η Κρήτη υπήρξεν ίσως το κυριότερον κέντρον εν ώ ανεπτύχθη το πρώτον η νεοφανής τάσις προς εξεικόνισιν των θαυμασίων της θαλάσσης, των κυμάτων, των ιχθύων, της ιπποκάμπης, του πολύποδος, παραστάσεων προσφιλών εις λαούς θαλασσοχαρείς….Εν Κρήτη τέλος φαίνεται ότι η τέχνη απετίναξεν ευθαρσώς τα δεσμά της Ανατολής και εκινήθη προς την ελευθερίαν, ήτις έμελλε ν’αναπτυχθή ιδιαίτατα επί του ελληνικού εδάφους…». `Ετσι, εκτός από τον μυθικό Δαίδαλο αναφέρονται και άλλοι διαπρεπείς Κρητικοί, όπως οι αγαλματοποιοί Δίποινος και Σκύλλις οι οποίοι ίδρυσαν την Σχολή των Δαιδαλιδών κατά την αρχαία ελληνική εποχή, οι νεότεροι γλύπτες Χειρίσοφος και Αριστοκλής και οι αρχιτέκτονες Χερσίφρων και Μεταγένης οι οποίοι κατασκεύασαν το ναό της Αρτέμιδος στην `Εφεσο. Ξέχωρη θέση κατέχει η τέχνη του μεγάλου ζωγράφου του Μεσαίωνα Δομίνικου Θεοτοκόπουλου, το επίγραμμα του οποίου «ο Κρης», σημαίνει πολλά στη βαριά υποθήκη που μας κληροδότησε. Αλλά και οι μεταγενέστεροί του ζωγράφοι όπως ο Μιχαήλ Δαμασκηνός, ο Ευριπιώτης, ο Γεώργιος Κλάντζας, ο Λαμπάρδος κ.α. ήταν επίσης Κρητικοί.
Στο χώρο των γραμμάτων, η παρουσία της Κρήτης παραμένει διαχρονική στο Πάνθεον των μεγάλων δημιουργών. Εκτός από τον θεοσοφιστή και ιατροφιλόσοφο Επιμενίδη, διάσημοι ήταν οι δύο Κρήτες ποιητές Θαλήτας και Ριανός. Ο Θαλήτας ο οποίος ήταν από την Γόρτυνα, ήταν και μουσικός και συνέταξε την ενορχήστρωση του ένοπλου Κρητικού πυρρίχιου χορού. Ο Ριανός έγραψε και ιστορία του Μεσσηνιακού Πολέμου. Αξιόλογοι συγγραφείς ήταν και ο Ξενίων, ο Δοσίθεος και ο Σωσικράτης. Από τα έργα τους, διασώθηκαν ελάχιστα αποσπάσματα από άλλους συγγραφείς. Αξιόλογος ήταν και ο Λούκιος από την Τάρρα ο οποίος έζησε τον 1ο π. Χ. αιώνα και ο οποίος σύμφωνα με τον Στέφανο Βυζάντιο έγραψε τρία βιβλία «περί παροιμιών». Στον ίδιο αποδίδονται τα σχόλια που έχουν βρεθεί για τα «Αργοναυτικά» του Ρόδιου Απολλώνιου. Στους επόμενους αιώνες, ξεχωρίζουν οι φυσιογνωμίες του Βιτσέντζου Κορνάρου, του Γεώργιου Χορτάτζη και στη σύγχρονη εποχή ο Παντελής Πρεβελάκης, ο Νίκος Καζαντζάκης και ο νομπελίστας Οδυσσέας Ελύτης που δίνουν ένα ηχηρό παρών στο παγκόσμιο πνευματικό γίγνεσθαι και διαλαλούν τη συνέχεια του πνεύματος στο νησί.
Αλλά και στον τομέα της μουσικής, από την εποχή του Χρυσόθεμη του πρώτου (Σφακιανού) μουσικοσυνθέτη και τραγουδιστή της αρχαιότητας και νικητή στα Πύθια (Πανελλήνιου διαγωνισμού μουσικής), η Κρήτη διατηρεί ένα λεβέντικο όσο και αξιοζήλευτο προβάδισμα. Είναι γνωστά στο Πανελλήνιο τα περίφημα «ριζίτικα» τραγούδια που γεννήθηκαν στους πρόποδες (ρίζες) των Μαδάρων και διαδόθηκαν σε όλη την Ελλάδα. Την εποχή της σύνθεσής τους συγκάλυπταν τους πόθους του σκλάβου γένους αλλά εύρισκαν έκφραση σε αυτά και όλες οι εκδηλώσεις της ζωής (χαρά, λύπη, γάμος, βάπτιση, θάνατος) και αποτελούν στην εποχή μας τη ζωντανή ταυτότητα της Κρήτης. Σύμφωνα με τον Πάρι Κελαιδή και τις πηγές του (1983), τα ριζίτικα αποτελούν συνέχεια των δωρικών ασμάτων. (Είναι γνωστό ότι οι Δωριείς που έφτασαν στην Κρήτη πριν από το 1000 π.Χ. εγκαταστάθηκαν στις Μαδάρες, οι δε Σφακιανοί είναι οι γνήσιοι απόγονοί τους).
Στην εποχή μας, στον τομέα της ντόπιας μουσικής παράδοσης, η κρητική μουσική με την πατροπαράδοτη λύρα (αλλά και το βιολί), έχουν αναδείξει άξιους δασκάλους και έχουν δημιουργήσει μια ξεχωριστή «σχολή» στην ελληνική μουσική. Ο Ροδινός, ο Χάρχαλης, ο Σκορδαλός, ο Μουντάκης, ο Ναύτης, ο Κουτσουρέλης και άλλοι άξιοι «σχολάρχες» της κρητικής μουσικής παράδοσης, δημιουργούν μια συνεπή συνέχεια, αλλά και μια βαριά ευθύνη για τους μεταγενέστερους.
Στον τομέα της σύγχρονης ελληνικής γενικότερα μουσικής αλλά και της κλασσικής μουσικής, η Κρήτη διατηρεί την πρωτοκαθεδρία στον ελλαδικό χώρο: Ο μεγάλος Μίκης Θεοδωράκης, ο Νίκος Μαμαγκάκης, ο Γιάννης Μαρκόπουλος, είναι Κρητικοί που φέρνουν τον αέρα της Κρήτης και πέρα από τα ελλαδικά σύνορα και τιμούν την Κρήτη επάξια. Το έθνος των Παλαιστινίων, είναι γνωστό ότι στον πατριώτη μας Θεοδωράκη ανάθεσε τη σύνθεση του εθνικού του ύμνου.
Και σαν ο χορός αποτελεί αναπόσπαστη ενότητα της μουσικής, αξίζει να αναφέρουμε ότι όλοι οι κρητικοί χοροί ήταν στην αρχή μια τέλεια μίμηση, αναπαριστώντας ότι ανέφεραν τα λόγια του τραγουδιού που τους συνόδευε. `Ηταν τόση η αρμονία των κινήσεων που αποτελούσαν το καμάρι του Πανελλήνιου. Αποκορύφωμα της ομορφιάς που γοήτευε τους θεατές ήταν ο πυρρίχιος χορός (η πυρρίχη όρχησις) που αναπαριστούσε μια ολόκληρη σκληρή πολεμική μάχη. Τον ίδιο χορό χόρευαν οι Κρητικοί που πήραν μέρος στον Τρωικό Πόλεμο. Είναι ο ίδιος χορός που χιλιάδες χρόνια μετά είδαν ξένοι περιηγητές να χορεύουν οι ένοπλοι Σφακιανοί στα πανηγύρια τους τον 16ο και τον 17ο αιώνα.(Γάλλος Πιέρ Μπελλόν 1549, Αυστριακός Φ. Σιέμπερ 1817). Δεν ήταν όμως μόνο ο πυρρίχιος χορός που θαύμαζαν οι ξένοι. Στην αρχαιότητα, οι Κρητικοί γενικά ήταν φημισμένοι χορευτές. Για το λόγο αυτό, ο Αριστοφάνης (5ος π. Χ. αιώνας), παρακινούσε τους ήρωες θεατρικού του έργου να χορέψουν «όπως οι Κρητικοί», δηλαδή ζωηρά και γοητευτικά. Αλλά και στις μέρες μας, οι Κρητικοί χοροί και οι χορευτές τους αποτελούν αντιπροσωπευτικό δείγμα λεβεντιάς και πρότυπο αρμονικής όρχησις. Θα πρέπει να σημειώσουμε στο σημείο αυτό, ότι ο περίφημος Πεντοζάλης χορός, δημιουργήθηκε μέσα στην πολεμική ατμόσφαιρα της επανάστασης του Δασκαλογιάννη στα 1770, όταν ο ήρωας ζήτησε από τα παλικάρια του στην Ανώπολη να του σχεδιάσουν ένα χορό (λεβέντικο κι ανδροπρεπή) με πέντε βήματα (ζάλα).
Και στον χώρο του θεάτρου, η Κρήτη δεν υστερεί. Παρά το ότι ο γράφων δεν διαθέτει ανάλογα στοιχεία από την μακραίωνη Ιστορία του νησιού, εν τούτοις η σύγχρονη Κρήτη ανάδειξε δυο Ηρακλείς της ελληνικής θεατρικής (και κινηματογραφικής) σκηνής: Τον Αλέξη Μινωτή και το Μάνο Κατράκη.
Δεν απουσιάζει όμως η Κρήτη από τον επιστημονικό αλλά και τον επιχειρηματικό χώρο. Από την πρώτη ως την τελευταία γωνιά του ελλαδικού χώρου ως την εσχατιά της παγκοσμιότητας, θα συναντήσεις Κρήτες σε επίζηλες θέσεις στο Πάνθεον της Επιστήμης, της Πολιτικής και των επιχειρήσεων. Τούτη την εποχή, η Κρήτη έγινε ξανά θαλασσοκράτειρα στη Μεσόγειο. `Όχι από Κρατική ή Πολιτειακή παρέμβαση, αλλά καθαρά από ιδιωτική πρωτοβουλία. Δεκάδες κρητικά πλοία με την ελληνική σημαία οργώνουν ελληνικά και ξένα πελάγη και καταδεικνύουν την παρουσία τους έντονη και πέρα από τον ελλαδικό χώρο, σε μια υπεροχή δυσανταγώνιστη από άλλα γεωγραφικά διαμερίσματα της χώρας.
Ακόμη και στη διατροφή, η Κρήτη διδάσκει και εκπλήσσει την Οικουμένη. Είναι πια πασίγνωστη η μικρότερη θνησιμότητα των Κρητικών από καρδιαγγειακά νοσήματα. Ο Βρετανός Ancel Keys όρισε τον τύπο της κρητικής διατροφής βασισμένης στα δημητριακά, στα λαχανικά, στα φρούτα, στα χόρτα, στο λίγο κρέας, στα πολλά ψάρια, στο τυρί, στο κρασί αλλά κυρίως στο ελαιόλαδο. Ο τύπος αυτός διατροφής έγινε παγκόσμια, συνώνυμος της υγιεινής διατροφής. Ο δε επιδημιολόγος Henry Blackbern, έγραψε το 1986 ότι ήταν η εκ νέου ανακάλυψη του κρητικού θαύματος. Και είναι λυπηρές δύο διαπιστώσεις: 1) να λανσάρεται η «Κρητική Διατροφή» ως «Μεσογειακή Δίαιτα» κα ως τέτοια να προβάλλεται στην προμετωπίδα ακόμη και σε κάποια κρητικά εστιατόρια, μη εξαιρουμένου και του ενετικού λιμανιού των Χανίων! και 2) η εισβολή της «πλαστικής» γρήγορης και εύκολης ξενόφερτης διατροφής που αποτελεί πόλο έλξης κυρίως για τη νεολαία, και τείνει να αλλοιώσει μακροπρόθεσμα τα οφέλη, αν όχι την ίδια την απαράμιλλη Κρητική Δίαιτα, με τις όποιες επιπτώσεις στην κατάσταση της υγείας του πληθυσμού.
Στις Καλές Τέχνες έχει να αναδείξει αξιόλογους εκπροσώπους. Σύμφωνα με τον Καθηγητή Λάμπρου: «…Η Κρήτη υπήρξεν ίσως το κυριότερον κέντρον εν ώ ανεπτύχθη το πρώτον η νεοφανής τάσις προς εξεικόνισιν των θαυμασίων της θαλάσσης, των κυμάτων, των ιχθύων, της ιπποκάμπης, του πολύποδος, παραστάσεων προσφιλών εις λαούς θαλασσοχαρείς….Εν Κρήτη τέλος φαίνεται ότι η τέχνη απετίναξεν ευθαρσώς τα δεσμά της Ανατολής και εκινήθη προς την ελευθερίαν, ήτις έμελλε ν’αναπτυχθή ιδιαίτατα επί του ελληνικού εδάφους…». `Ετσι, εκτός από τον μυθικό Δαίδαλο αναφέρονται και άλλοι διαπρεπείς Κρητικοί, όπως οι αγαλματοποιοί Δίποινος και Σκύλλις οι οποίοι ίδρυσαν την Σχολή των Δαιδαλιδών κατά την αρχαία ελληνική εποχή, οι νεότεροι γλύπτες Χειρίσοφος και Αριστοκλής και οι αρχιτέκτονες Χερσίφρων και Μεταγένης οι οποίοι κατασκεύασαν το ναό της Αρτέμιδος στην `Εφεσο. Ξέχωρη θέση κατέχει η τέχνη του μεγάλου ζωγράφου του Μεσαίωνα Δομίνικου Θεοτοκόπουλου, το επίγραμμα του οποίου «ο Κρης», σημαίνει πολλά στη βαριά υποθήκη που μας κληροδότησε. Αλλά και οι μεταγενέστεροί του ζωγράφοι όπως ο Μιχαήλ Δαμασκηνός, ο Ευριπιώτης, ο Γεώργιος Κλάντζας, ο Λαμπάρδος κ.α. ήταν επίσης Κρητικοί.
Στο χώρο των γραμμάτων, η παρουσία της Κρήτης παραμένει διαχρονική στο Πάνθεον των μεγάλων δημιουργών. Εκτός από τον θεοσοφιστή και ιατροφιλόσοφο Επιμενίδη, διάσημοι ήταν οι δύο Κρήτες ποιητές Θαλήτας και Ριανός. Ο Θαλήτας ο οποίος ήταν από την Γόρτυνα, ήταν και μουσικός και συνέταξε την ενορχήστρωση του ένοπλου Κρητικού πυρρίχιου χορού. Ο Ριανός έγραψε και ιστορία του Μεσσηνιακού Πολέμου. Αξιόλογοι συγγραφείς ήταν και ο Ξενίων, ο Δοσίθεος και ο Σωσικράτης. Από τα έργα τους, διασώθηκαν ελάχιστα αποσπάσματα από άλλους συγγραφείς. Αξιόλογος ήταν και ο Λούκιος από την Τάρρα ο οποίος έζησε τον 1ο π. Χ. αιώνα και ο οποίος σύμφωνα με τον Στέφανο Βυζάντιο έγραψε τρία βιβλία «περί παροιμιών». Στον ίδιο αποδίδονται τα σχόλια που έχουν βρεθεί για τα «Αργοναυτικά» του Ρόδιου Απολλώνιου. Στους επόμενους αιώνες, ξεχωρίζουν οι φυσιογνωμίες του Βιτσέντζου Κορνάρου, του Γεώργιου Χορτάτζη και στη σύγχρονη εποχή ο Παντελής Πρεβελάκης, ο Νίκος Καζαντζάκης και ο νομπελίστας Οδυσσέας Ελύτης που δίνουν ένα ηχηρό παρών στο παγκόσμιο πνευματικό γίγνεσθαι και διαλαλούν τη συνέχεια του πνεύματος στο νησί.
Αλλά και στον τομέα της μουσικής, από την εποχή του Χρυσόθεμη του πρώτου (Σφακιανού) μουσικοσυνθέτη και τραγουδιστή της αρχαιότητας και νικητή στα Πύθια (Πανελλήνιου διαγωνισμού μουσικής), η Κρήτη διατηρεί ένα λεβέντικο όσο και αξιοζήλευτο προβάδισμα. Είναι γνωστά στο Πανελλήνιο τα περίφημα «ριζίτικα» τραγούδια που γεννήθηκαν στους πρόποδες (ρίζες) των Μαδάρων και διαδόθηκαν σε όλη την Ελλάδα. Την εποχή της σύνθεσής τους συγκάλυπταν τους πόθους του σκλάβου γένους αλλά εύρισκαν έκφραση σε αυτά και όλες οι εκδηλώσεις της ζωής (χαρά, λύπη, γάμος, βάπτιση, θάνατος) και αποτελούν στην εποχή μας τη ζωντανή ταυτότητα της Κρήτης. Σύμφωνα με τον Πάρι Κελαιδή και τις πηγές του (1983), τα ριζίτικα αποτελούν συνέχεια των δωρικών ασμάτων. (Είναι γνωστό ότι οι Δωριείς που έφτασαν στην Κρήτη πριν από το 1000 π.Χ. εγκαταστάθηκαν στις Μαδάρες, οι δε Σφακιανοί είναι οι γνήσιοι απόγονοί τους).
Στην εποχή μας, στον τομέα της ντόπιας μουσικής παράδοσης, η κρητική μουσική με την πατροπαράδοτη λύρα (αλλά και το βιολί), έχουν αναδείξει άξιους δασκάλους και έχουν δημιουργήσει μια ξεχωριστή «σχολή» στην ελληνική μουσική. Ο Ροδινός, ο Χάρχαλης, ο Σκορδαλός, ο Μουντάκης, ο Ναύτης, ο Κουτσουρέλης και άλλοι άξιοι «σχολάρχες» της κρητικής μουσικής παράδοσης, δημιουργούν μια συνεπή συνέχεια, αλλά και μια βαριά ευθύνη για τους μεταγενέστερους.
Στον τομέα της σύγχρονης ελληνικής γενικότερα μουσικής αλλά και της κλασσικής μουσικής, η Κρήτη διατηρεί την πρωτοκαθεδρία στον ελλαδικό χώρο: Ο μεγάλος Μίκης Θεοδωράκης, ο Νίκος Μαμαγκάκης, ο Γιάννης Μαρκόπουλος, είναι Κρητικοί που φέρνουν τον αέρα της Κρήτης και πέρα από τα ελλαδικά σύνορα και τιμούν την Κρήτη επάξια. Το έθνος των Παλαιστινίων, είναι γνωστό ότι στον πατριώτη μας Θεοδωράκη ανάθεσε τη σύνθεση του εθνικού του ύμνου.
Και σαν ο χορός αποτελεί αναπόσπαστη ενότητα της μουσικής, αξίζει να αναφέρουμε ότι όλοι οι κρητικοί χοροί ήταν στην αρχή μια τέλεια μίμηση, αναπαριστώντας ότι ανέφεραν τα λόγια του τραγουδιού που τους συνόδευε. `Ηταν τόση η αρμονία των κινήσεων που αποτελούσαν το καμάρι του Πανελλήνιου. Αποκορύφωμα της ομορφιάς που γοήτευε τους θεατές ήταν ο πυρρίχιος χορός (η πυρρίχη όρχησις) που αναπαριστούσε μια ολόκληρη σκληρή πολεμική μάχη. Τον ίδιο χορό χόρευαν οι Κρητικοί που πήραν μέρος στον Τρωικό Πόλεμο. Είναι ο ίδιος χορός που χιλιάδες χρόνια μετά είδαν ξένοι περιηγητές να χορεύουν οι ένοπλοι Σφακιανοί στα πανηγύρια τους τον 16ο και τον 17ο αιώνα.(Γάλλος Πιέρ Μπελλόν 1549, Αυστριακός Φ. Σιέμπερ 1817). Δεν ήταν όμως μόνο ο πυρρίχιος χορός που θαύμαζαν οι ξένοι. Στην αρχαιότητα, οι Κρητικοί γενικά ήταν φημισμένοι χορευτές. Για το λόγο αυτό, ο Αριστοφάνης (5ος π. Χ. αιώνας), παρακινούσε τους ήρωες θεατρικού του έργου να χορέψουν «όπως οι Κρητικοί», δηλαδή ζωηρά και γοητευτικά. Αλλά και στις μέρες μας, οι Κρητικοί χοροί και οι χορευτές τους αποτελούν αντιπροσωπευτικό δείγμα λεβεντιάς και πρότυπο αρμονικής όρχησις. Θα πρέπει να σημειώσουμε στο σημείο αυτό, ότι ο περίφημος Πεντοζάλης χορός, δημιουργήθηκε μέσα στην πολεμική ατμόσφαιρα της επανάστασης του Δασκαλογιάννη στα 1770, όταν ο ήρωας ζήτησε από τα παλικάρια του στην Ανώπολη να του σχεδιάσουν ένα χορό (λεβέντικο κι ανδροπρεπή) με πέντε βήματα (ζάλα).
Και στον χώρο του θεάτρου, η Κρήτη δεν υστερεί. Παρά το ότι ο γράφων δεν διαθέτει ανάλογα στοιχεία από την μακραίωνη Ιστορία του νησιού, εν τούτοις η σύγχρονη Κρήτη ανάδειξε δυο Ηρακλείς της ελληνικής θεατρικής (και κινηματογραφικής) σκηνής: Τον Αλέξη Μινωτή και το Μάνο Κατράκη.
Δεν απουσιάζει όμως η Κρήτη από τον επιστημονικό αλλά και τον επιχειρηματικό χώρο. Από την πρώτη ως την τελευταία γωνιά του ελλαδικού χώρου ως την εσχατιά της παγκοσμιότητας, θα συναντήσεις Κρήτες σε επίζηλες θέσεις στο Πάνθεον της Επιστήμης, της Πολιτικής και των επιχειρήσεων. Τούτη την εποχή, η Κρήτη έγινε ξανά θαλασσοκράτειρα στη Μεσόγειο. `Όχι από Κρατική ή Πολιτειακή παρέμβαση, αλλά καθαρά από ιδιωτική πρωτοβουλία. Δεκάδες κρητικά πλοία με την ελληνική σημαία οργώνουν ελληνικά και ξένα πελάγη και καταδεικνύουν την παρουσία τους έντονη και πέρα από τον ελλαδικό χώρο, σε μια υπεροχή δυσανταγώνιστη από άλλα γεωγραφικά διαμερίσματα της χώρας.
Ακόμη και στη διατροφή, η Κρήτη διδάσκει και εκπλήσσει την Οικουμένη. Είναι πια πασίγνωστη η μικρότερη θνησιμότητα των Κρητικών από καρδιαγγειακά νοσήματα. Ο Βρετανός Ancel Keys όρισε τον τύπο της κρητικής διατροφής βασισμένης στα δημητριακά, στα λαχανικά, στα φρούτα, στα χόρτα, στο λίγο κρέας, στα πολλά ψάρια, στο τυρί, στο κρασί αλλά κυρίως στο ελαιόλαδο. Ο τύπος αυτός διατροφής έγινε παγκόσμια, συνώνυμος της υγιεινής διατροφής. Ο δε επιδημιολόγος Henry Blackbern, έγραψε το 1986 ότι ήταν η εκ νέου ανακάλυψη του κρητικού θαύματος. Και είναι λυπηρές δύο διαπιστώσεις: 1) να λανσάρεται η «Κρητική Διατροφή» ως «Μεσογειακή Δίαιτα» κα ως τέτοια να προβάλλεται στην προμετωπίδα ακόμη και σε κάποια κρητικά εστιατόρια, μη εξαιρουμένου και του ενετικού λιμανιού των Χανίων! και 2) η εισβολή της «πλαστικής» γρήγορης και εύκολης ξενόφερτης διατροφής που αποτελεί πόλο έλξης κυρίως για τη νεολαία, και τείνει να αλλοιώσει μακροπρόθεσμα τα οφέλη, αν όχι την ίδια την απαράμιλλη Κρητική Δίαιτα, με τις όποιες επιπτώσεις στην κατάσταση της υγείας του πληθυσμού.
Αυτή σε αδρές γραμμές είναι η Κρήτη. Το νησί των θρύλων, του πολιτισμού, των παραδόσεων, των αινιγμάτων, του παραδειγματισμού και των υψηλών ιδανικών. Η γενέτειρα του Δία, το νησί του Μίνωα, η κοιτίδα του Μινωικού-μήτρα του ελληνικού πολιτισμού, η πατρίδα του Θεοτοκόπουλου, του Καζαντζάκη, του Βενιζέλου. Ο τόπος του ήλιου, του αγριμιού, της μαντζουράνας και του δίκταμου.
Στον ίδιο τόπο γεννηθήκαμε και μεις οι νέο-Κρήτες με βάρος την κληρονομιά αιώνων. Η Κρήτη που μας γέννησε, μας στήριξε, μας εγαλούχισε εις τις αθάνατες αρχές της και τώρα περιμένει την ανταπόδοση από μέρους μας το ίδιο στοργικά όπως οι πρόγονοί μας, για να ξακολουθήσει να υπάρχει και όταν όλοι εμείς θα’χουμε φύγει. Για να ξακολουθήσει να υπάρχει και να ζει, να μένει πάντα η ίδια κι απαράλλαχτη στο διάβα των αιώνων η ίδια λεβεντομάνα Κρήτη. Ευθύνη για μας να την κρατήσουμε και να τη δώσουμε εις τις ερχόμενες γενιές ως ήταν και ακόμη καλύτερη με υπευθυνότητα, με γνώση της υποχρέωσης απέναντι στη Ιστορία της, τις παραδόσεις της, τη λεβεντιά της. Νοιώθουμε ακέραιο, βαρύ το χρέος. Πράγματι, είναι ευθύνη να ’σαι Κρητικός.
Στον ίδιο τόπο γεννηθήκαμε και μεις οι νέο-Κρήτες με βάρος την κληρονομιά αιώνων. Η Κρήτη που μας γέννησε, μας στήριξε, μας εγαλούχισε εις τις αθάνατες αρχές της και τώρα περιμένει την ανταπόδοση από μέρους μας το ίδιο στοργικά όπως οι πρόγονοί μας, για να ξακολουθήσει να υπάρχει και όταν όλοι εμείς θα’χουμε φύγει. Για να ξακολουθήσει να υπάρχει και να ζει, να μένει πάντα η ίδια κι απαράλλαχτη στο διάβα των αιώνων η ίδια λεβεντομάνα Κρήτη. Ευθύνη για μας να την κρατήσουμε και να τη δώσουμε εις τις ερχόμενες γενιές ως ήταν και ακόμη καλύτερη με υπευθυνότητα, με γνώση της υποχρέωσης απέναντι στη Ιστορία της, τις παραδόσεις της, τη λεβεντιά της. Νοιώθουμε ακέραιο, βαρύ το χρέος. Πράγματι, είναι ευθύνη να ’σαι Κρητικός.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου